Η αγοραία μεταμόρφωση της Ιατρικής

 Κατά τον Αισχύλο (Προμηθέας) και τον Ευριπίδη (Ικέτιδες), η Ιατρική επιστήμη και η κλινική τέχνη είναι θείο δώρημα, ενώ, για τον Ιπποκράτη (περί αρχαίης ιατρικής) και τον Σοφοκλή (Αντιγόνη), αποτελεί ανακάλυψη του ανθρώπου προς χάρη των πηγών της νοημοσύνης του.

  Ο Ιατρός ανέλαβε αυθόρμητα και ενσυνείδητα την κοινωνική αποστολή του: την απαλλαγή από τα δεινά της σωματικής και ψυχικής αρρώστιας, στην αποτροπή του πρώιμου θανάτου, την ανακούφιση από τον πόνο και την αναπηρία και τη βελτίωση των χωροβιονομικών συνθηκών διαβιώσεως. Τα ενεργήματά του κανοναρχούνται από την επαγγελματική υπόσχεση που έδωσε έναντι του εαυτού του, των ομοτέχνων του και της κοινωνίας, περί "επ΄ωφελείη καμνόντων" και διακρίνονται από την αδιαπραγμάτευτη συνηγορία του υπέρ του ασθενούς, ακόμη και αν χρειαστεί να εναντιωθεί στις επιδιώξεις του ασφαλιστικού οργανισμού, του συστήματος υγείας και της κοινωνίας ολόκληρης. Οι αξιολογήσεις οικονομικών κριτηρίων, αν η ασθένεια συμφέρει ή δε συμφέρει την όποια πολιτική δομή να αντιμετωπισθεί, και σε ποιο επίπεδο θα ανέλθει το κόστος θεραπείας, δεν συνάδει με την εγγυητική θέση του στην κοινωνία και την ιδιαίτερη ηθική και νομική υποχρέωσή του της προστασίας της ζω ής του ασθενούς του και της αποκαταστάσεως της υγείας κι ευεξίας. Αποφεύγει τις υπερβολικές σπατάλες, για την πρόληψη, τη διάγνωση τη θεραπεία και την αποκατάσταση, γνωρίζοντας ότι κινείται σε ένα περιβάλλον ένδειας πόρων, και ξέρει να ισορροπεί, αριστοτελικά, ανάμεσα στην άφρονη δαπάνη και τον υπερβολικό περιορισμό. Ανεπόπτευτη υποχρέωσή του παραμένει η λήψη κάθε πρόσφορου μέτρου, ώστε ο ασθενής του να μην υποφέρει και να επανακτήσει το μέγιστο δυνατό της υγείας που απώλεσε. Παρακολουθεί, με ζήλο, όλα τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τέχνης του και τα διαθέτει, χωρίς καμιά διάκριση, στους ασθενείς του.

  Στο σύγχρονο κόσμο μας, όμως, η φυσιογνωμία της Ιατρικής  έχει αλλοιωθεί από την παρείσφρηση σωρείας συγχυτικών παραγόντων στη λειτουργία της. Ιατροεπιδημικές αποκλί­σεις και νεωτερικές αντιλήψεις έχουν διεισδύσει ανεξέλεγκτα, διαμορφώνοντας και επιβάλλοντας μεταβολές στις νοοτροπίες και στη καθημερινή δράση. Ο σημαντικότερος από τους παράγοντες που επέβαλαν ρηξικέλευθη μεταβολή στην ιατρική συλλογιστική και κλινική πράξη στάθηκε η ιδιοποίηση από μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, των θαυμαστών επιτευγμάτων της, που μεταμορφώθηκαν, αμέσως, σε αγοραία αγαθά, ενώ όφειλαν να τεθούν, ατελώς, ως κοινωνικά αγαθά, στη διάθεση του παναθρώπινου στόχου: της προαγωγής της υγείας και αποκατάστασης των απωλειών της. Η εξαλλαγή των κοινωνικών αγαθών σε αγοραία προϊόντα προκάλεσε σαρωτικές αλλαγές στον παγιωμένο τρόπο ασκήσεως της Ιατρικής, αλλά και αποδοχής της πρακτικής της από το κοινό.

    Τον αναλυτικό Λόγο της Ιατρικής επηρεάζει βαθιά το συγκεκριμένο τοπικό ή ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο ασκεί τη τέχνη της και προάγει την επιστήμη της, καθώς ο πολιτισμός αρθρώνεται από τα ιδιαίτερα πρότυπα του σκέπτεσθαι και συναισθάνεσθαι  που συντελούν σ΄ ένα κοινό είδος συμπεριφοράς και αντιλήψεως, ακόμη και επί θεμάτων, όπως η υγεία, η αρρώστια και ο θάνατος. Έτσι, στο συγκεκριμένο πολιτικο-οικονομικό πλαίσιο της αγοραίας μεταμορφώσεως της κοινωνίας μας, η ιατρική, από λειτούργημα, έγινε επάγγελμα και, στη συνέχεια, υπό τη διαβρωτική επέλαση της οικονομίας, που αγκύλωσε κάθε έκφανση της ζωής, έγινε κορεσμένο επάγγελμα, εντάχθηκε στον τριτογενή τομέα και σύρθηκε στον αδυσώπητο πόλεμο του ανταγωνισμού. Και ο ρόλος της, από κοινωνικός, που ήταν ανέκαθεν, σήμερα έχει υποστραφεί σε καθαρά επιχειρηματικός, καθώς δεν παρωθείται να γίνει παρά μόνο μια ακριβή αγορά υπηρεσιών, όπου την ακρίβεια των "προϊόντων" της ανταγωνίζεται, πλέον, μόνο η ανακρίβεια των στόχων της. Ο Jeremy Rifkin στο βιβλίο του Αιών της Βιοτεχνολογίας γράφει: "Βλέπουμε μπροστά μας το δέλεαρ των μεγάλων δρασκελισμών της προόδου και ένα λαμπρό μέλλον γεμάτο ελπίδες, αλλά μαζί με κάθε βήμα μας, μας καταδιώκει το βασανιστικό ερώτημα, με ποιο τίμημα άραγε;".

    Οι άνθρωποι παροτρύνονται να αφεθούν σε μια ολοένα σαφέστερα οργανωμένη συγκεντρωτική ετεροδιαχείριση της υγείας τους και η προσωπική μέριμνα, η πρόληψη, η "τέχνη της ζωής", η ανάληψη προσωπικών δράσεων για την περιφρούρηση της υγείας, η υιοθέτηση υγιεινού τρόπου διαβιώσεως, η αυτοπροστασία έναντι των επιβουλών της υγείας, η "αρετή" και η "υγιεινή" –που φυσικά, παρά την τεράστια κοινωνική σημασία τους, οικονομικά αποδίδουν πολύ λιγότερα- υποχωρούν προ της αυθάδους και δαπανηρής τεχνικής επεμβάσεως. Η αποποίηση της ανθρωπιστικής συνεισφοράς στην κλινική/νοση­λευτική πράξη, που κατά βάση διατηρούσε το κόστος των νοσοκομείων σε χαμηλά επίπεδα, η απόταξη της φιλανθρωπικής πρωτοβουλίας ως μέσο κοινωνικής παιδαγωγίας και έμπρακτη απόδειξη αλληλεγγύης και η διαχειριστική ανάμειξη των οικονομικών παραγόντων (:managers) αλλοίωσε ουσιαστικά και το ρόλο και τη θέση του ιατρού.

Με την οικονομικοποίηση της υγείας υιοθετήθηκαν νοοτροπίες εκβιομηχανισμού, δηλαδή αντιλήψεις ότι το "παραγόμενο στα νοσοκομεία προϊόν" πρέπει να έχει όχι μόνο το φθηνότερο, αλλά και το διαρκώς συμπιεζόμενο κόστος παραγωγής, ώστε  να δοκιμάζεται μ΄ επιτυχία στο στίβο του ανταγωνισμού, δηλαδή να αποδίδει υπερκέρδη στους επιχειρηματίες υγείας, οι οποίοι επεκτείνοντας στο έπακρον τον κατακερματισμό της εργασίας, με τις επάλληλες εξειδικεύσεις, την εισαγωγή οικονομικίστικων αντιλήψεων και την επέλαση της τεχνολογίας, προκαλούν τον πλήρη απανθρωπισμό της. Πρέπει, επιπλέον, να έχει τη μεγαλύτερη δυνατή τιμή διαθέσεως.

  Η ιατρική, από "σωτήρια τέχνη", που ο λαοπρόβλητος Προμηθέας έκλεψε από τον Όλυμπο για να σώσει τους ανθρώπους από το σχέδιο αφανισμού τους, που απεργαζόταν ο Δίας, μεταποιήθηκε σε μια υπερτροφική "βιομηχανία υγείας" και το υπό διαμόρφωση σύστημα θέλει τόσο τους ασθενείς συνανθρώπους μας, όσο και προπάντων τους υγιείς, καταναλωτές του παραγόμενου προϊόντος της (:υγεία) και τους ιατρούς, παραγωγούς υγείας, που παράγουν φτηνά το, ακολούθως, ακριβά διατιθέμενο αγαθό: την υγεία. "Παραγωγοί υγείας" είναι ο νεωτερικός όρος, με τον οποίο αντικαθίσταται ο όρος "ιατρός" στα σύγχρονα εγχειρίδια Ιατρικής. Ατυχώς στην κοινωνία των αυτοδιπλασιαζόμενων νανορομπότ, της γενετικής και της βιοτεχνολογίας, όλοι είναι σκυμμένοι στο μικροσκόπιό τους και ο βιοϊατρός δίνει εντολές από την ενδοεπικοινωνία, δεν συναντά πια τον ασθενή του, ο οποίος δέχεται απρόσωπα μια θεραπεία σχεδιασμένη σε υπολογιστικά κυκλώματα και προωθημένη ηλεκτρονικά.

  Η αποφασιστική (για την ευτυχή έκβαση της ασθένειας) σχέση ιατρού-ασθενούς, τέθηκε εντός παρενθέσεως, καθώς δεν μπορεί να αποτιμηθεί με οικονομικούς όρους και δεν είναι νοητή η συμπερίληψή της στη διαμόρφωση των "ανοικτών" ή "κλειστών" νοσηλίων. Η κατάργηση της σχέσεως ιατρού-ασθενούς εκμηδενίζει την αντίσταση του ασθενούς στην αρρώστια του και τον καθηλώνει σε μια κατάσταση παραιτήσεως, ο ιατρός παύει να έχει απέναντί του έναν αναξιοπαθούντα συνάνθρωπό του και ασχολείται με ένα λογιστικό είδωλο, συντιθέμενο από εκτροπές λειτουργικών παραμέτρων, τις οποίες επιχειρεί με  πληροφορική μεθοδολογία να επαναφέρει στην περιοχή των "προβλεπόμενων" καρτεσιανών τους διαστημάτων. Έτσι, η ιατρική, αρχικά ως πρακτική και στη συνέχεια ως συνείδηση, έγινε μηχανολογία. Ο κατακερματισμός της κλινικής εργασίας σε διαμερισματοποι­ημένους διαγνωστικούς και διακεκριμένους θεραπευτικούς τομείς οδήγησε στην αποπροσωποποίηση των σχέσεων ιατρού-ασθενούς και στη διεμβόλησή τους από τις ασφαλιστικές εταιρείες, τις φαρμακοβιομηχανίες και τις εταιρείες εμπορίας ιατρικών μηχανημάτων, οι οποίες ασκούν έλεγχο στις κλινικές δράσεις και στις ιατρικές επιλογές, με βάση εσκεμμένα κριτήρια ελεύθερης αγοράς.

Υπό τις δεδομένες συνθήκες, η  ιατρική ασκείται σε συνθήκες διαρκώς εντεινόμενου οικονομικού κινδύνου και συνεπώς διολισθαίνει, αφομοιούμενη στον επιχειρηματικό κόσμο. Έτσι, ό,τι κερδίζουν κάποιοι λίγοι σε χρήμα, το χάνουμε όλοι σε σχέση, με αποτέλεσμα να εξανεμίζεται το αποδοτικότερο φάρμακο που δίνει ο ιατρός στον άρρωστο: τον εαυτό του.