η Ιατρική ως βιοπολιτική

Μαθιουδάκης Γεώργιος Md  

    Eίναι αλήθεια ότι η ανθρωπότητα διανύει δύσκολη και κρίσιμη εποχή, που απαιτεί την εξάσκηση όλων των πνευματικών και φυσικών δυνάμεών της στο έπακρο, καθώς όλοι σχεδόν συμφωνούν ότι διρερχόμαστε μια περίοδο βαθειάς θεσμικής και ηθικής κρίσης με ρηξικέλευθες κοινωνικές αλλαγές, που συνοδεύονται από μια επιστημονική και τεχνολογική επανάσταση, χωρίς προηγούμενο. Η φυσιογνωμία της ιατρικής επιστήμης και κλινικής τέχνης, που, κατά τον Αισχύλο (Προμηθέας) και τον Ευριπίδη (Ικέτιδες), είναι θείο δώρημα, ενώ, κατά τον Ιπποκράτη (περί αρχαίης ιατρικής) και τον Σοφοκλή (Αντιγόνη), αποτελεί, προς χάρη των πηγών της νοημοσύνης του, ανακάλυψη του ανθρώπου, έχει αλλοιωθεί από την παρείσφρηση σωρείας συγχυτικών παραγόντων στη λειτουργία της. Ιατροεπιδημικές αποκλί­σεις και νεωτερικές αντιλήψεις έχουν διεισδύσει ανεξέλεγκτα, διαμορφώνοντας και επιβάλλοντας μεταβολές στις νοοτροπίες και στη καθημερινή δράση. Ο σημαντικότερος από τους παράγοντες που επέβαλαν ρηξικέλευθη μεταβολή στην ιατρική συλλογιστική και κλινική πράξη στάθηκαν τα συνακόλουθα της, υπό καταιγιστικούς ρυθμούς, ανάπτυξης των υποστηρικτικών της επιστημών, όπως η μοριακή βιολογία, η εφαρμοσμένη φυσική και χημεία, που, με τη συνεπικουρία των συνεπειών της αγοραίας μεταμορφώσεως της κοινωνίας, προκάλεσαν σαρωτικές αλλαγές στον παγιωμένο τρόπο ασκήσεώς της από τους λειτουργούς της, αλλά και αποδοχής της πρακτικής της από το κοινό. Τον αναλυτικό λόγο της ιατρικής επηρεάζει βαθιά το συγκεκριμένο τοπικό ή ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο ασκεί τη τέχνη της και προάγει την επιστήμη της, καθώς ο πολιτισμός αρθρώνεται από τα ιδιαίτερα πρότυπα του σκέπτεσθαι και συναισθάνεσθαι  που συντελούν σ΄ ένα κοινό είδος συμπεριφοράς και αντιλήψεως, ακόμη και επί θεμάτων, όπως η υγεία, η αρρώστια και ο θάνατος. Έτσι, στο συγκεκριμένο, πολιτικο-οικονομικό πλαίσιο της αγοραίας μεταμορφώσεως της κοινωνίας μας, η ιατρική, από λειτούργημα, έγινε επάγγελμα και, στη συνέχεια, υπό τη διαβρωτική επέλαση της οικονομίας, που αγκύλωσε κάθε έκφανση της ζωής, έγινε κορεσμένο επάγγελμα, εντάχθηκε στον τριτογενή τομέα και σύρθηκε στον αδυσώπητο πόλεμο του ανταγωνισμού. Και ο ρόλος της, από κοινωνικός, που ήταν ανέκαθεν σήμερα έχει υποστραφεί σε καθαρά επιχειρηματικός, καθώς δεν παρωθείται να γίνει παρά μόνο μια ακριβή αγορά υπηρεσιών [54],  όπου την ακρίβεια των "προϊόντων" της ανταγωνίζεται, πλέον, μόνο η ανακρίβεια των στόχων της. Ο Jeremy Rifkin στο βιβλίο του Αιών της Βιοτεχνολογίας γράφει: "Βλέπουμε μπροστά μας το δέλεαρ των μεγάλων δρασκελισμών της προόδου και ένα λαμπρό μέλλον γεμάτο ελπίδες, αλλά μαζί με κάθε βήμα μας, μας καταδιώκει το βασανιστικό ερώτημα, με ποιο τίμημα άραγε;

Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι η Ιατρική, ως βιοπολιτική επιστήμη, προάγεται όχι μόνο μέσα από τα επιστημονικά Εργαστήρια και τα σπουδαστήρια παραγωγής γνώσεων, ούτε μόνο μέσα στις συνθήκες όπου διαδραματίζεται το Ιατρικό πάθος (η αγωνία της διάγνωσης), η προσμονή της θεραπευτικής αποδόσεως και μεθοδικότητα της αποκαταστάσεως και της προλήψεως, αλλά και -κυρίως αυτό - με την επικοινωνία και συχνοτισμό ομοτέχνων. Μεταξύ τους διαδίδεται η γνώση, φινιρισμένη, μάλιστα, ως εφαρμοσμένη μεθοδολογία, αφού οι επιφυλάξεις, οι δισταγμοί ακόμη και οι αντιρρήσεις, είχαν προηγουμένως υπερβαθεί ή είχαν απορριφθεί από όσους, που προηγήθηκαν, είχαν καλά μελετηθεί και δοκιμαστεί. Έτσι, η εμπειρία του ενός γίνεται κτήμα όλων, οι γνώμες διαπλέκονται μεταξύ τους για τη γνωστική ευδοκίμηση της κοινής επιστήμης  και η χαοτική πληροφορία αποσαφηνίζεται σε τρόπο δράσεως και συμπεριφοράς. 

  Η ιατρική προάγεται ως ανταλλακτική επιστήμη, όχι μόνο επειδή οι ιατροί "δίνουν κάτι" στους ασθενείς τους, που τους λείπει (Ιπποκράτης: Ιατρική πρόσθεσις και αφαίρεσις εστί), αλλά και -κυρίως αυτό - επειδή μεταγγίζονται δαημοσύνη και  διαπιστώσεις μεταξύ τους. H ariere-gout των προηγουμένων καθίσταται avant-gout των νεοτέρων.  Με αυτό τον τρόπο, η καταγωγική ιχνηλάτηση της Ιατρικής επιστήμης  αναχαράζεται στις σύγχρονες πολυδαίδαλες διαδρομές της βιοϊατρικής: εκεί, δηλαδή, που όλοι μας χρειαζόμαστε φωτεινότερους δρομοδείκτες. 

  Έτσι, στις παρούσες δυσμενείς κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, υπό τις οποίες γονιμοποιείται η επαγγελματική δράση από τη λειτουργιματική υπόσταση της ιπποκρατικής ιατρικής, η καθημερινή Ιατρική πράξη δεν μπορεί να αποβεί "επ΄ωφελείη καμνόντων" παρά μόνο με τη συνδρομή όλων πρός όλους. 

  Τέλος, καθώς η σύγχρονη Ιατρική τείνει να καταστεί ουσιαστικά η τέχνη της διαχειρίσεως της αβεβαιότητας, η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ συναδέλφων, ιατρού-ασθενούς, ιατρικού σώματος-κοινωνίας, και ιατρικής επιστήμης-οικονομίας καθίσταται περισσότερο παρά ποτέ αναγκαία και επιβεβλημένη.