Επαγγελματική εξουθένωση

 το Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης

Μαθιουδάκης A. Γεώργιος MD, phD

 Με προοδευτικά μεγαλύτερη συχνότητα προσέρχονται στα Ιατρεία μας  άτομα με επίμονη καταβολή και αίσθημα κόπωσης (που δεν παρέρχεται με την ανάπαυση), διαλείπον πυρέτιο, μυαλγίες και οστεόκοπους, κυνάγχη, ναυτίες, αίσθημα απογοητεύσεως ή βαρύτερη μελαγχολία στα όρια της ψυχιατρικής καταθλίψεως ή πέρα απ΄αυτά. Δηλαδή ποικιλία συμπτωμάτων, που παραπέμπουν σε μικτή διαταραχή του ενδοκρινικού, ανοσοποιητικού και νευρικού συστήματος. Πρόκειται για ένα ‘περίεργο’ σύνδρομο χρόνιας εξοντωτικής κόπωσης, που προσβάλλει ενήλικα άτομα, που, συνήθως, εργάζονται υπό πίεση και ρυθμούς υψηλών εργασιακών αποδόσεων και υπευθυνότητας, προσανατολισμένα στην επίτευξη υψηλών στόχων.

  Περιγράφεται ως ήπια, αλλά επίμονη εξάντληση του οργανισμού, αλλά οι επιστήμονες ερίζουν εάν η πρωτοπαθής διαταραχή είναι ψυχολογική ή πρόκειται για δευτερογενή εκδήλωση που είναι απόρροια των εξουθενωτικών συμπτώματων της. Μεταξύ των θυμάτων της ‘νεωτερικής’ αυτής χρόνιας παθήσεως και οι εργαζόμενες γυναίκες, που είναι ταυτόχρονα επιφορτισμένες με τις δουλειές του σπιτιού, την φροντίδα των παιδιών κλπ.

Έχουν ενοχοποιηθεί σωρεία προκλητικών παραγόντων, όπως λοιμώδεις παράγοντες (ιδίως (ρετρο)ιοί που λαθροβιώνουν στον οργανισμό και ενεργοποιούνται υπό συνθήκες στρες), η υιοθέτηση ανθυγιεινών έξεων, όπως η παραμέληση σωματικής, συναισθηματικής και πνευματικής ασκήσεως, το κάπνισμα, η πολύωρη οδήγηση αυτοκινήτου κ.ά. Μερικοί υποψιάζονται τον κακό τρόπο και είδος διατροφής, τις εξαντλητικές δίαιτες, την ένδεια ιχνοστοιχείων και απαραίτητων αμινοξέων και την πρόσληψη τροποποιημένων τροφών, εμπλουτισμένων με χημικά συντηρητικά, χρωστικές και βελτιωτικά γεύσεως. Τελευταία, επιχειρείται να συνδυαστεί με την λοιμώδη μονοπυρήνωση, μια καλοήθη λοίμωξη που προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα και, συνήθως, απολήγει σε μακροπερίοδη αναστροφή του τύπου των λευκών αιμοσφαιρίων.

  Ανεξάρτητα, με τους προκλητικούς παράγοντες, η αιτιολογία του συνδρόμου πρέπει να αναζητηθεί στις στρεβλώσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής, που δεν ευνοεί τις ανθρώπινες σχέσεις, δεν αποτελεί γόνιμο έδαφος συνδυασμένης λειτουργίας των ψυχοδιανοητικών και σωματικών υποστάσεων του ανθρώπου και υποχρεώνει τους πολίτες να τελούν υπό την εξουσία του αυτοματισμού και των ετεροκαθορισμένων ταχυτήτων. Η υπαγωγή αυτή θέτει το σύγχρονο άνθρωπο σε μια συνεχή, εξαντλητική, εγρήγορση και του στερεί ένα ήσυχο και αναζωογονητικό ύπνο. Οι άνθρωποι της σύγχρονης κοινωνίας, εγκλωβισμένοι στο φαύλο κύκλο, σπίτι-δουλειά, περιδινίζονται στις αδυσώπητες σχέσεις της αγοράς και έχοντας αποξενωθεί οριστικά από τον εαυτό τους, έχουν καταστεί υβρίδια υπεραπασχολούμενων τερμιτών και βουλημικών κουνελιών, καθώς ολοένα περισσότερο βυθίζονται στην ακατάληκτη εργασιομανία και την ακόρεστη καταναλωτική μονομανία τους.

  Πράγματι, στο μικρό θεατράκι της ζωής, που ο καθένας μας παίζει –μοναχικά- το ρόλο του, διαδραματίζονται δύο πράξεις: Σκληρή, ανελέητη, κακοπληρωμένη εργασία και έφεση στην παραληρηματική κατανάλωση για την ικανοποίηση περιττών και τεχνητά κατασκευασμένων αναγκών, η ικανοποίηση των οποίων δεν εισφέρει σε αγαλλίαση, ευτυχία και ικανοποίηση. Έτσι, η ισορροπία ευαρέσκειας-δυσαρέσκειας, που αποτελεί προϋπόθεση για μια ανέφελη και ευτυχισμένη ζωή, έχει οριστικά ανατραπεί προς όφελος της δυσαρέσκειας. Ο Σύγχρονος άνθρωπος, επιχειρώντας να αποκαταστήσει την ισορροπία του, παραδίδεται σε μια λυσσαλέα μανία προσκτήσεως περισσοτέρων υλικών αγαθών και τεχνητών απολαύσεων, αντικαθιστώντας το ‘είναι’ με το έχειν’. Διαπιστώνει, όμως, ότι ενώ το τίμημα για την απόκτηση υλικών αγαθών είναι βαρύτατο, καθώς αλλοτριώνεται ως ψυχοδιανοητική οντότητα, δεν του εξασφαλίζει και την αναμενόμενη ευχαρίστηση, αλλά ωθείται βίαια στην αχανή κοιλάδα της απογνώσεως. Ο άνθρωπος, διακατεχόμενος από μια διαρκή τάση ανελίξεως προς την ουσιαστική του πληρότητα, διαπιστώνει, στο τέλος, ότι παρέδωσε την ανεξαρτησία του, την αυτονομία του, την ελευθερία του στις επιταγές της σύγχρονης αγοραίας κοινωνίας μας, στην οποία είναι αναγνωρίσιμος μόνο εφόσον παράγει και καταναλώνει, αδιάλειπτα, εξαντλητικά. Αν ο ανελέητος ρυθμός παραγωγής μειωθεί ή η ξέφρενη κατανάλωση κοπάσει, τότε, η κοινωνία που αποβλέπει αποκλειστικά σε αέναους κύκλους εργασιών, θεωρεί τον σύγχρονο άνθρωπο "αδρανές φορτίο" και τον ωθεί στην περιθωριοποίηση. κανείς δεν έχει δικαίωμα να ασχολείται με τον εαυτό του, πρέπει, μόνο, να ανταποκρίνεται στους διαρκώς επιταχυμένους ρυθμούς της κατακερματισμένης εργασίας του, που επιτελεί σε ένα κυλιόμενο τάπητα.Είναι υποχρεωμένος να εργάζεται στους ορισθένετες ρυθμούς. Αν κατ΄ελάχιστο ολιγορήσει θα προκαλέσει αναταραχή στο πεδίο παραγωγής.

 Τελικά, το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης μπορεί να εξηγηθεί ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης απορρυθμίσεως, που είναι απότοκη της κοινωνικής μας απορρυθμίσεως.